Mana koot deebinee - Terug naar huis

Sharing skills, changing lives
Twee jaar geleden werd mij verteld dat ik er vooral van moest genieten, van dat avontuur in Ethiopie. ’Misschien bereik je uiteindelijk helemaal niets, zorg er dus maar voor dat je ervan geniet!’. Het was destijds het laatste wat ik wilde horen bij het vooruitzicht naar het werken en wonen in Ethiopie. Hoe kun je besluiten om twee jaar van je leven te wijden aan de ontwikkeling van een land en het dan overwegen om er ‘alleen’ maar van te genieten? Nu, na alle ‘lows & highs‘, kan ik concluderen dat mijn overdreven prestatiedrang van toen geleidelijk aan veranderd is in een realistischere houding, waarbij het gezonde retoriek is jezelf niet altijd te serieus te nemen. Tegelijkertijd besef ik me ook dat er zonder doorzettingsvermogen en creativiteit weinig bereikt zou zijn. Het is een compromis geworden, waarbij het streven naar ’sharing skills, changing lives’ centraal stond. Ethiopie heeft me in vele opzichten volwassenheid gebracht en heeft een diepe impact gehad op mijn leven en de keuzes die er vanaf nu in zullen worden gemaakt. De uiteenlopende ervaringen hebben geresulteerd in een sterker zelfbewustzijn, wat automatisch mijn persoonlijkheid ten goede gekomen is. In vergelijking tot mijn werkperiode in Nederland heb ik het gevoel gehad dat ik mezelf op professioneel vlak sterker heb kunnen ontplooien. Zo heb ik de ruimte gehad om talenten te kunnen ontwikkelen, maar ook meer kansen gekregen om eigen ‘skill gaps’ te onderkennen en hieraan te werken. Wat dat betreft is een VSO ervaring voor met name jongere vrijwilligers een garantie voor een ruimer leerproces, daar je als beginnend professional meer verantwoordelijkheden krijgt. Als een ambassadeur voor VSO zal ik, waar mogelijk en toepasselijk, jonge mensen altijd aansporen om na te denken over deze kans, omdat het een levensingrijpende ervaring is waar geen Nederlands equivalent voor is.

Reflection
Ethiopie is ons zo’n vijfentwintig geleden voorgesteld door Band Aid en Michael Jackson’s ’We are the world‘. Woestijn, Haile Selassie en hongersnoden waren de associaties die we hadden met dit land van 90 miljoen. Inmiddels hoop ik dat het denkbeeld van de trouwe lezers enigszins veranderd is. Zonder te willen ontkennen dat Ethiopie nog altijd tot één van de armste landen ter wereld behoort en voor 30% afhankelijk is van voedselhulp, heb ik toch ook de vele potenties gezien. Het land is rijk aan vruchtbare grond, regenval, en mankracht. Het heeft toeristische trekpleisters en betrouwbare donoren die Ethiopie graag vooruit helpen. Met de groeiende, internationale behoefte aan voedselproductie wordt het land ook steeds kostbaarder voor de directe regio. Soedan, Somalië, Eritrea, maar ook India en China zullen in de toekomst steeds vaker in de Ethiopische tuin kijken om te zien wat er voorradig is. Met de juiste buitenlandse investeringen en infrastructurele verbeteringen zal Ethiopië een steeds interessantere markt worden.
Ondanks tegenstrijdige berichten durf ik te hopen voor een betere toekomst voor Ethiopië. De economische groei zet door en prioriteit wordt gegeven aan onderwijs, gezondheidszorg en een geleidelijke verschuiving naar industrialisatie. Problemen zullen ontstaan als de grond geprivatiseerd wordt en het de grote agrarische bedrijven zijn die overwinnen in deze ‘scramble’. Wat zal het lot zijn van die tientallen miljoenen boeren, die al onder de meest barre omstandigheden hun koffie en teff verbouwen? Een trek naar de stad lijkt onvermijdelijk, een proces dat we al zo vaak in andere ontwikkelende landen hebben gezien. Uiteindelijk zal een gezond regeringsbeleid de doorslag geven. Buitenlandse investeringen zijn nu eenmaal nodig om de economische groei vast te houden en te versterken. Het is aan de politieke leiders om de ‘revenues’ op een juiste manier te investeren in de ontwikkeling van het land.
Mijn zorg ligt echter vooral bij de geesteshouding van het Ethiopische volk. Het gebrek aan daadkracht, vertrouwen en het durven nemen van verantwoordelijkheid belemmeren iedere verandering. Deze chronische toestand van anarchie is het gevolg van matig regeringsbeleid van voormalige regimes, de altijd aanwezig indoctrinatie en de hiërarchische modellen die zowel op werk -als politieke niveau gehanteerd worden. Men is daarbij vanuit de christelijk-orthodoxe kerk en de dogmatische islam sterk gewend gehoor te geven aan bestaande tradities en het ontkennen van de eigen wil. Dit weerhoudt het volk van protesten zoals we deze in de Arabische wereld hebben mogen aanschouwen. Doch geconfronteerd met dezelfde problematiek (werkeloosheid onder jongeren, onvrede over de regering) heerst er te weinig democratisch besef en het werkelijk geloof in een kentering.
Hoe langer je in een land woont, des te minder je erover weet. Dit cliché suggereert vooral dat je denkt dat je er weinig over weet, omdat je tijdens je verblijf vaak ontdekt dat er nog zoveel te leren valt. De bescheidenheid en geheimzinnigheid van de Ethiopiër werkt dit gevoel in de hand, omdat men weinig prijsgeeft over het land, haar ontwikkeling en het politieke klimaat. Het land heb ik leren kennen als een mysterie dat haar schoonheid telkens weer op een andere manier laat zien. In de kerken van Lalibela, door het Matahara meer, in de oude, ommuurde stad van Harar, in de oude volksstraten van Addis en de buitengebieden van Nekemte. Het grootste aangetroffen mysterie blijft voor mij echter de onverzettelijkheid, het geduld en de tolerantie van het Ethiopische volk. Een natie dat zoveel verdriet en leed heeft doorgemaakt blijft trots en durft te hopen. Het was mijn eer om daar deelgenoot van te zijn.


Capacity building and sustainability
Typisch taalgebruik voor een internationale ontwikkelingsorganisatie: ‘capacity building’ en ‘sustainability‘. Twee termen die onlosmakelijk verbonden zijn aan het werken voor VSO, van het werken op basisscholen tot het ministerie van onderwijs aan toe. Het betreft het samenwerken met capabele mensen en het toepassen van strategieën waardoor het gedane werk duurzaamheid zal hebben. Op papier ziet het er allemaal heel logisch uit en lijkt het prima in te passen. Echter, op de werkvloer lijkt het soms zeer gecompliceerd te zijn om überhaupt met iemand samen te werken, laat staan te zorgen voor ‘a long lasting change‘. Belangrijkste oorzaken hiervoor zijn een gebrek aan gemotiveerd en gekwalificeerd personeel en slecht leiderschap binnen instituties. De meeste leerkrachten ontbreekt het aan motivatie omdat ze een laag salaris hebben en belangrijker nog: nooit gekozen hebben om dit beroep uit te oefenen. Een natuurlijk enthousiasme voor het lesgeven is in geen velden of wegen te bekennen, iets wat destructieve gevolgen heeft voor het gehele onderwijssysteem. Dus wat betekenen ‘capacity building’ en ‘sustainability’ in de Ethiopische context? Het vertaalt zich naar creatief zijn, kwalitatief onderwijs demonstreren en plezier maken.
In Nekemte koos ik ervoor te werken met gemotiveerde en getalenteerde leerkrachten. Zo werkte ik intensief samen met een zero-class leerkracht (kleuteronderwijzeres) die openlijk blijf gaf van haar leerbehoeften en die van haar leerlingen. Hierdoor kon ik samen met haar in korte tijd simpele, effectieve veranderingen aanbrengen in het klaslokaal en binnen haar onderwijspraktijk. Dit kon zij vervolgens een maand of twee later ‘modelen’ naar andere zero-class collegae toe tijdens een workshop. Deze workshop werd verder vormgegeven door een welwillende leerkracht Engels van de Teacher Trainer College en mijzelf. Ten slotte werden de verschillende leerkrachten, na de ontvangst van de te ontwikkelen materialen, geobserveerd en geholpen middels ‘demonstration teaching’ samen met de supervisors van de verschillende scholen. De best presterende leerkracht werd uiteindelijk beloond met relevant onderwijsmateriaal dat hij/zij in kon zetten in de groep. Deze simpele formule bewees effectief te zijn en bracht de componenten ‘capacity building’ en ‘sustainability’ samen. Het door velen gedragen proces dat leidde tot deze onderwijsverbeteringen is zonder enige twijfel één van de grootste successen geweest van Continuous Professional Development in Nekemte.

Saying goodbye
Ondanks langdurige vriendschappen en contacten was het afscheid nemen relatief makkelijk. Vergeleken met het afscheid van ’Mama Irene’ (tranen met tuiten) in Ghana in 2004 was het een eitje. Twee jaar is een lange periode, met veel meer ups en downs dan de 10 weken die ik destijds in Ghana doorbracht. Het brengt de hele VSO-ervaring meer in balans en zorgt er automatisch voor dat de emotie beteugeld blijft. In de laatste periode neem je iedere week een beetje afscheid van het land. Er is mij gevraagd naar mijn eventuele terugkomst en uiteraard heb ik daarop een belofte gemaakt. Ethiopië is een deel van mezelf geworden en het heeft me zo veel goeds gebracht dat er vanzelf heimwee zal ontstaan. Echter heb ik er geen tijdsduur aan verbonden en lijk ik eronder uit te zijn gekomen met de belofte: ‘Ik kom terug met mijn toekomstige vrouw’. Dit zou dus twee jaar, vijf jaar, maar ook tien jaar kunnen duren. Het herontdekken van Ethiopië is ongetwijfeld leuker met iemand aan je zij.

What’s next?
Een terugkeer heb ik eigenlijk maar heel even overwogen, omdat mij al snel duidelijk werd dat mij vooralsnog geen toekomst wacht in Nederland. In twee jaar Ethiopie heb ik me gelukkiger gevoeld dan in de jaren ervoor, ondanks de afwezigheid van familie en de geneugten van ons Holland. In de context van een ontwikkelingsland voel ik me meer op mijn plaats en komen mijn kwaliteiten sterker uit. Dit bewustzijn heeft me ertoe doen besluiten om opnieuw te solliciteren naar een baan in het buitenland en met resultaat. Vanaf 1 augustus zal ik als leerkracht-directeur aan de slag gaan op een Nederlandse School in Dhaka, Bangladesh. Hier zal ik me voor de minimale duur van twee jaar wijden aan het lesgeven van de Nederlandse taal aan zo’n 25 leerlingen in de leeftijd van 3 tot 12 jaar. Deze leerlingen volgen hun regulier onderwijs op de Amerikaanse Internationale School, waarbij het Nederlandse taalonderwijs gegeven wordt om in de toekomst mogelijk een succesvolle reïntegratie in het Nederlandse onderwijs te laten plaatsvinden. Daarnaast zal ik verantwoordelijk zijn voor de bestuurlijke zaken op de school en wordt de volledige baan mogelijk gecombineerd met een studie op afstand. Genoeg perspectieven met een prachtig avontuur op komst. Bedankt voor jullie steun en interesse tijdens de voorbije twee jaar en hopelijk tot ziens in Bangladesh!

Mijn nieuwe emailadres is frits_in_bangladesh@hotmail.com met daarbij de vanzelfsprekende weblog: http://www.fritsinbangladesh.whereareyou.net De blog zal deels of volledig in het Engels te lezen zijn, dit i.v.m. de interesse van voormalige collegae van VSO.