Leenjii gaarri dha ture – Dat was een goede worksh

Na een afwezigheid van tenminste zes maanden heb ik opnieuw besloten om een groot deel van mijn belevenissen van mijn tijd in Ethiopie met jullie te delen. Het uitblijven van de maandelijkse updates zijn voor een deel te wijten geweest aan de diefstal van mijn laptop in september. Dit werkte zo demotiverend dat ik het schrijven van mijn blogs achterwege heb gelaten, ondanks dat ik destijds drect een leenlaptop aangeboden heb gekregen van twee medevrijwilligers in Nekemte: Emilie en Richard. Mijn trouwe lezers kan ik echter de verhalen niet onthouden. Mijn bedoeling is om jullie tweewekelijks te vermaken met anekdotes uit dit boeiende Oost-Afrikaanse land. De aftrap is voor het fenomeen workshops.

Workshops
In Nederland kennen wij ze als korte trainingen, waarbij de deelnemers op actieve wijze participeren. Vaak wordt er iets nieuws gedemonstreerd wat bij de aanwezigen tot een bepaalde aandrang moet leiden om dit ´nieuwe´ te implementeren. Over het algemeen is het de praktijk dat de deelnemers zelf aangeven wanneer ze zich voor een workshop willen inschrijven. In het onderwijsveld valt dit vaak onder de noemer ´deskundigheidsbevordering´ en is het aan de schooldirecties om dit te financieren. Een succesvolle formule zo blijkt: een training waarvoor men oprechte interesse heeft, resulteert ten slotte vaker in het inzetten van een verandering dan het bijwonen van een workshop waar geen behoefte aan is.
Terug naar Ethiopie en terug naar het onderwijspersoneel dat het gemiddeld met zo´n €75,- per maand moet stellen. Hier resulteert het concept workshop in een ander soort verrijking dan die wij in het overrijke westen willen zien. Door het hele jaar heen worden deze zogeheten ´leenjii´s´ georganiseerd en worden de participanten gerecruteerd op basis van hun onderwijsrichting. Trainingen op aanvragen bestaan niet; het werkt precies andersom. Een hogere instantie in het hierarchisch system, bijv. het ministerie van onderwijs of het regionaal onderwijsbureau, besluit om een bepaald aantal mensen te trainen op een nieuw concept of onderwerp. Met de toepassing van het ´cascade model´ worden vervolgens andere mensen op een lager niveau getraind totdat de informatie uiteindelijk bij de leerkrachten belandt. Resultaat: de informatie is zodanig verdund en er was zo weinig interesse dat de transfer naar de praktijk uiteindelijk minimaal is. Vaak worden deze trainingen betaald door ontwikkelingsfondsen zoals het GEQIP (General Education Quality Improvement Programme) van de Wereldbank of door USAID. Het is de Amerikanen er namelijk alles aan gelegen om hun positie in de Hoorn van Afrika te versterken. Ze hebben er ten slotte weinig vrienden en Ethiopie heeft zich ook in relatie met de Verenigde Naties altijd een betrouwbare partner getoond.
Vanuit het bovenstaande verhaal zul je vast vermoeden dat workshops weinig gewaardeerd worden. Het tegendeel is echter waar, ze zijn ongekend populair. Het volgende dient ter illustratie. Een maand geleden reisde ik met een delegatie van acht docenten van het Teacher Training College af naar Shamboo, een dorpje op zo´n 7 uur rijden van Nekemte. Hier vond een vier dagen durende training plaats gericht op: Active Learning, Continuous Professional Development, Action Research en de Science Kit. Van de 63 deelnemers, waaronder zich slechts twee vrouwen bevonden, werd verwacht dat zij het geleerde zouden overbrengen aan hun collega´s in onderwijsbureaus en scholen. Naast een hoop informatie ontvingen zij dagelijks, evenals het trainersteam, zo´n 165 Birr aan ´per diem´ wat in het Latijns ´per dag´ betekent. Mijn collega´s vonden vanaf dag twee een goedkoop hotel dat hen slechts 25 Birr per nacht rekende en daarbij bezuinigden ze zoveel mogelijk op hun maaltijden. Naar ik vermoed lukte het hen om per dag zo´n 100 Birr te sparen, wat na vier dagen (excl. twee reisdagen) resulteerde in 600 Birr verdiensten. Dit geld werd vervolgens uitgegeven op de terugreis die hierdoor veel langer duurde dan verwacht. Omdat Shamboo rijk is aan graansoorten, bonen en boter, besloot het voltallige lerarenteam om de bus af te laden met grote hoeveelheden van al dit lekkers. Je zult begrijpen dat je geen hooggeleerd wiskundige hoeft te zijn om in te kunnen schatten dat de kleine bus dit nooit zou kunnen trekken. En zo gebeurde het dan ook dat we ons na zo´n vier uur rijden geconfronteerd zagen met een platte band. Wij mannen, stoer als we zijn, vertelden de vrouwen in de bus om goed op onze etenswaren te letten, waarna wij ons opmaakten voor een wandeling van 5 km naar Bako, de dichtstbijzijnde stop. Het was ten slotte 10 uur geweest en onze magen knorden voor een ontbijt. Een half uur na aankomst kwam de gerepareerde bus met ons voedsel aangereden en moest men op zoek naar een nieuwe reserveband. Na een uur of twee vervolgden we onze weg om vervolgens laat in de middag in Nekemte aan te komen. Tijdens dit tweede bedrijf grapte ik met mijn collega´s dat ik voor het eerst van mijn leven de term ´workshop´ begreep. Het hele idée is om wat werk te verrichten en daarna eens flink te gaan shoppen. De grap resulteerde niet in lachbuien. Het was hen duidelijk dat ik indirect iets impliceerde. Overigens neem ik mijn collega´s niets kwalijk. In hun situatie zou ik minstens zo inhalig zijn en had de bus het al veel eerder begeven.
De ´per diem´ mentaliteit is een lastig vraagstuk, vooral als je zelf een workshop of training organiseert. We hebben het meegemaakt dat we een achtdelige training hadden opgezet voor het verbeteren van de Engelse vaardigheid van leerkrachten Engels en dat we bij de tweede keer na het uitblijven van een schappelijk per diem nog maar de helft van de kandidaten terug zagen. Onder de afwezigen waren er leerkrachten die het schandalig vonden dat nota bene een workshop georganiseerd door rijke forengi´s zo slecht betaalde. Echter, de overgebleven 23 deelnemers bleven naar onze trainingen komen en beleefden er, ondanks het uitblijven van een financiele beloning, veel plezier aan. We zijn er dan ook van overtuigd dat deze groep enthousiastelingen een werkelijke bijdrage kan leveren aan onderwijsverbetering. Sinds die ´succeservaring´ organiseer ik mijn trainingen altijd op dezelfde manier. De directeuren wordt gevraagd mensen te benaderen en te selecteren die oprecht interesse hebben in de training en die capabel genoeg zijn om een verandering teweeg te brengen in hun onderwijs. Na de training worden de verschillende deelnemers regelmatig geobserveerd en begeleid om een impact te kunnen garanderen. Op hun beurt zijn zij degenen die waar mogelijk hun collega´s kunnen inspireren tot het inzetten van een verandering.
Wanneer mijn collega´s een workshop bezocht hebben, vraag ik hen altijd naar wat ze ervan gevonden hebben. Men beantwoordt deze vraag altijd ten positieve, of ze nu hun zakken gevuld hebben, hun maag of hun brein. ´Leenjii baayee gaarii dha ture!´