Soldier Haile, the story of compensation

Eén van onze LET (Lalibela Educational Trust) studenten luistert naar de naam Haile. Om verschillende redenen heeft Haile veel school gemist en daardoor gaat deze 24-jarige naar grade 11 van de middelbare school. Dit is het voorlaatste jaar van de middelbare school, waarna de mogelijkheid aanwezig is om naar de universiteit of een college te gaan. Onder normale omstandigheden op Nederlandse bodem zou hij waarschijnlijk al afgestudeerd zijn aan een hogeschool of universiteit en behoren tot de productieve leden van het land. Maar onder abnormale omstandigheden in een land als Ethiopië loopt alles anders en dat verklaart deels de geringe beroepsbevolking dat dit land rijk is.
Tijdens mijn dagelijkse programma met de basisschoolleerlingen nodigt Haile me bij hem thuis uit voor de lunch. Hij is niet de eerste die me voor deze gelegenheid uitnodigt en zal ook, zo blijkt later, niet de laatste zijn. In Lalibela is men zich bewust van het fenomeen ‘coffee ceremony’ en wordt menig westerling zo de ronde huisjes ingelokt. In veel gevallen worden tijdens deze lunchafspraken levensverhalen verteld en wordt in sommige gevallen benadrukt hoe ontzettend hulpbehoevend mensen kunnen zijn. De ietwat naïeve koffiedrinkende toerist die Afrika wellicht voor het eerst bezoekt en daarbij de noord Ethiopische route Bahir Dar – Gondar – Lalibela - Axum bereist, valt maar wat vaak voor deze noodkreet en laat zich ertoe verleiden om een sponsorschap aan te gaan of zelfs een heuse liefdadigheid op te zetten. Geweldig al die compassie voor de medemens, maar wie eens over de grenzen van deze toeristische oorden zou kijken, zou beseffen dat er gebieden zijn waar deze goedbedoelde hulp veel harder nodig is. Verder stimuleer je met deze veelvuldig opgezette sponsorschappen dat er een mentaliteit ontstaat van initiatiefloosheid. Het enige initiatief wat een groot deel van de jongeren hier neemt, is het aanspreken van ‘farengi’s’ met het doel zichzelf daarmee te verrijken. Bovendien zijn het in 90% van de gevallen jongens die worden gesponsord, waar het juist jonge vrouwen zijn die na grade 8 uitvallen wegens financiële beperkingen of druk van de familie. De met veel te grote stenen bestrate paden worden bevolkt door 15 tot 25-jarige jongemannen, die in hun afgedragen kloffies de aandacht op zich vestigen. Het is zeer zeker niet aan mij om deze idealistische westerse missies af te kraken of te veroordelen, maar ik betrap mezelf er te vaak op dat ik een cliché scenario vermoed waarbij de toerist haar gemoedsrust wil behouden door haar schuldgevoel op deze manier af te kopen. Ten slotte; als men werkelijk een bijdrage wil leveren aan de bestijding van armoede, dan zou je je toch beter verdiepen in literatuur die ingaat op de efficiëntie van ontwikkelingshulp. Indien je dat doet, dan ontdek je dat hulp maar al te vaak naar de minder noodzakelijke gebieden gaat. Ter illustratie: hoeveel ontwikkelingswerkers zitten er onnodig in tropisch en economisch sterk opkomend Brazilië en hoeveel zitten er in straatarm Tsjaad? Daarbij komt nog dat het veranderen van een daadkrachtigere levensmentaliteit gepaard gaat met het creëren van een gunstiger levensklimaat. Nu is het zo dat Lalibela een tegenovergesteld klimaat heeft ontwikkeld, waarbij afwachten beloond wordt.
Haile is geen afwachter, althans dat vermoed ik niet. In zijn oprechtheid heeft hij me uitgenodigd, wetende dat ik hem in financieel opzicht toch niet zou kunnen steunen. Dat zijn zeldzame restricties voor een westerling, maar soms heel bevrijdend. Zijn uitnodiging is bedoeld om mij kennis te doen maken met zijn familie, de manier waarop men hier in Lalibela woont en met zijn levensverhaal. Het eten smaakt prima en in het gezelschap van wat volwassenen en heel veel kinderen vermaak ik me prima. Na de maaltijd laat Haile zijn ‘tukul’ zien waar hij het bed met zijn broer deelt. Het huisje is meer dan honderd jaar oud en heeft meerdere generaties mogen beschermen tegen weer en wind. Het is donker en vochtig, de raampjes zijn afgedekt met karton wegens de koude nachten. Het huisje zelf is zo’n anderhalve meter hoog, dus gebukt gaan we zijn vertrek binnen en nemen plaats op zijn matras. Haile’s verhaal gaat over zijn linkerbeen; de oorzaken en het gevolg. Een jaar of anderhalf geleden werd hij door het Ethiopisch leger van zijn bed gelicht. Een nieuw leven als soldaat werd het zijne en mede hierdoor leerde hij het land en haar inwoners veel beter kennen. Waar de toerist kennis mag maken met de variëteit aan bevolkingsgroepen kent de gemiddelde Ethiopiër dit alleen via ETV en is het slechts voor een enkeling weggelegd andere plaatsen te bezoeken of zelfs een kijkje te nemen over de grenzen. Het leven als soldaat voor het Ethiopische leger is niet zonder gevaren. Op de grenzen met Kenya, Soedan, Eritrea en Somalië zijn er verhoogde veiligheidsrisico’s en wordt er bij tijd en wijle gevochten. Ook in instabiele regio’s als Gambella, Somali en Borena zijn er regelmatig conflicten. Haile ondervindt dat aan den lijve als bij een aanval met granaten drie van zijn vrienden omkomen en hij ernstig gewond raakt aan zijn been. Eenmaal terug in de hoofdstad krijgt hij een behandeling en ontvangt hij een bedrag van 4000 Birr (€250,-) ter compensatie voor het leed en toekomstige onkosten. Hiermee reist hij af naar Lalibela, waar het geld langzaam maar zeker opgaat aan voedsel en na verloop van tijd blijkt dat het herstel van zijn been niet goed verloopt. Er treedt een infectie op die nu, een jaar later, zijn hele been te grazen heeft genomen. Wanneer Haile zijn broekspijp optrekt, wordt duidelijk hoe desastreus de gevolgen zijn. Zijn hele been is dik en opgezet en wanneer ik hem vraag zijn voet te bewegen, zit er haast geen beweging in.
Met behulp van het door LET opgezette ‘Health Fund’ wordt Haile, tegen beter weten in, naar Addis Abeba gestuurd. Inmiddels heeft Haile ons per telefoon laten weten dat er geen hoop voor hem is. De doktoren hebben hem verteld dat de infectie te ver gevorderd is en dat zijn been moet worden afgezet. Een aantal dagen is hem gegeven om zich hier mentaal op voor te bereiden, waarna zijn been zal worden geamputeerd. Dit geschreven te hebben besef ik me dat de foto die ik van hem genomen heb, de allerlaatste is geweest waarin hij zich met alle vier de ledematen heeft kunnen tonen. In het komende jaar zal ik iedere stap die ik pijnvrij mag zetten, lopend, rennend of met een bal aan de voet, opdragen aan de man die dat niet kan. In de context van een natie is het triest dat het land door haar eigen handelen niet alleen een soldaat armer is, maar opnieuw een persoon rijker is waar voor gezorgd moet worden